Waarom zijn we met deze praktijk gestopt?
Entomofagie, het eten van insecten, wordt reeds door meer dan 2 miljard mensen in Azië, Zuid-Amerika en Afrika als volkomen natuurlijk ervaren. Ze consumeren ze als voedselbron op dezelfde manier als andere vleessoorten, vis, ... In België en in Europa is dit echter nog lang niet het geval ... maar hoe komt dit? Waarom is deze praktijk verdwenen, wetende dat onze voorouders regelmatig insecten aten ?
De eerste mensen beoefenden entomofagie
Volgens wetenschappelijke waarnemingen aan de fossiele kaken van de voorouders van de primaten (waarvan wij afstammen), hadden deze laatste een insectenetend dieet. In de loop der tijd is het gebit van onze voorouders geëvolueerd tot een frugivoor. Hoe is het dieet van de primaten geëvolueerd tot de eerste tweevoetige mensapen 7 miljoen jaar geleden verschenen? Op basis van de bestudering van het gebit kan worden aangenomen dat de overgrote meerderheid van de verschillende soorten Hominidae (waaruit de moderne mens [Homo sapiens] is voortgekomen) omnivoren waren. Het waren dus opportunistische eters. Zij consumeerden noodzakelijkerwijs het voedsel dat hun omgeving hen bood, waarbij het belangrijkste criterium was dat zij zo weinig mogelijk energie verbruikten. Vanwege hun biomassa en hun overvloed in alle ecosystemen op het land, konden insecten niet ontsnappen aan de maaltijden van onze voorouders. De Australopithecus en de mens bewogen zich naar gelang van de overvloed van hun voedselbronnen, zowel dierlijke als plantaardige. Zoals de meeste hedendaagse "primitieve" volkeren (Bosjesmannen, pygmeeën, talrijke stammen in het Amazonegebied, Noordamerikaanse Indianen (in het verleden), Australische aboriginals, enz.), aten zij waarschijnlijk insecten vergezeld van diverse planten.
Verwijzingen naar entomofagie zijn ook te vinden in oude teksten zoals het Nieuwe Testament, de Thora, de Koran, de teksten van Aristoteles en Plinius. In onze gematigde streken en in de meer noordelijke gebieden is de entomofagie zeker zo'n tienduizend jaar geleden verdwenen met het verschijnen van de landbouw en de veeteelt. Het is een zeer secundaire wijze van voeding geworden, misschien alleen gebruikt in tijden van hongersnood.
In Noord-Spanje zijn grotschilderingen ontdekt die dateren van meer dan 30.000 jaar vóór Christus en waarop verschillende scènes zijn afgebeeld die de consumptie van wilde bijen door de mens illustreren. In China, Mexico en in grotten op Amerikaanse bodem zijn tussen de menselijke uitwerpselen overblijfselen gevonden van insectenschelpen. Al vóór de uitvinding van werktuigen om te jagen en het land te bewerken, speelden insecten dus een belangrijke rol in de menselijke voeding. Wetenschappers zijn het er zelfs over eens dat insecten door hun voedingswaarde een bijzondere bijdrage aan onze evolutie zouden hebben geleverd. Wat Europa betreft, waren de Romeinen en de Grieken dol op keverlarven, in honing verpakte sprinkhanen of de cicade, die bijzonder gewaardeerd werden om hun smaak en voedingswaarde. Ook in Frankrijk waren insecten zeer geliefd, of het nu ging om scharrelaars, meelwormen of zijderupsen. In de Middeleeuwen aten de mannen regelmatig de larven van de hoedenmakerskever en in de zijde-industrie werd de zijderups eveneens gegeten en als een uitgelezen snack beschouwd. De meikever, die tot de orde der kevers behoort, werd als een kwaliteitsvoedsel beschouwd, sommige kasteleins boden hun gasten zelfs meikeverdonuts aan. Maar wat is er gebeurd waardoor dit gebruik zo in de vergetelheid is geraakt? Waarom is entomofagie in Europa in de vergetelheid geraakt? In het Westen wordt entomofagie nu beschouwd als een landelijk gebruik, zelfs uit een andere tijd. De reacties van de Westerse consument zijn vaak walging, angst, afkeer, en beschouwen het als een "barbaarse" of "primitieve" daad. Maar waarom is er zo'n verschil in mentaliteit tussen West-Europa en de landen die insecten al in hun dieet hebben geïntegreerd? De belangrijkste reden zou zijn dat West-Europa in de loop der eeuwen steeds aseptischer is geworden: de jacht op microben, het zinloze gebruik van antibiotica, steeds meer verwerkte producten, ... Aangezien insecten vaak worden geassocieerd met vuil en alles wat schadelijk is, worden ze in de volksmond automatisch geassocieerd met vectoren van ziekten. Dit zou leiden tot de conclusie dat we ze om hygiënische redenen beter niet kunnen eten en dat we door ze uit ons dieet te verwijderen ziekten zouden voorkomen. Niets is minder waar. Insecten staan namelijk verder op de menselijke evolutieladder dan de traditionele landbouwhuisdieren en hebben daarom veel minder kans om ziekten op de mens over te brengen. Ten tweede zou een andere hypothese voor de verdwijning van insecten uit het westerse dieet verband houden met hun "primitieve", "barbaarse" aspect, verwijzend naar het idee van armoede en subcultuur. Voor onze voorouders zou deze gewoonte, die plaatsvond tijdens de oogst, dus beetje bij beetje in een kwaad daglicht zijn gesteld. En tenslotte, om een zekere sociale status te bereiken, was het verkieslijk om deze praktijk, die als veel te landelijk werd beschouwd, stop te zetten. Een andere factor van verdwijning zou de veelvuldige associatie zijn tussen insecten en schade aan landbouwgewassen. Men hoort vaak getuigenissen: "insecten die de gewassen plagen", "zwermen sprinkhanen die alles op hun pad opeten", ... Hoewel het hier slechts om een klein deel van de insecten gaat, worden ze door associatie vaak allemaal over één kam geschoren. Door collectieve beeldvorming zullen krekels bijvoorbeeld negatief worden opgevat als ongedierte dat verantwoordelijk is voor de schade aan landbouwgronden, terwijl ze daar niet toe in staat zijn. Ten slotte is een andere logische oorzaak van hun verdwijning uit de westerse voedselvoorziening de industriële ontwikkeling. Vlees is goedkoper en betaalbaarder geworden voor de armere delen van de samenleving. De consumptie van insecten is overbodig geworden en heeft plaatsgemaakt voor grootschalige teelt en vleeskwekerij. Tenslotte, als insecten uit ons dieet zijn verdwenen, dan is dat niet om "geldige" redenen. Het is stukje bij beetje gebeurd, onder de sociale druk van culturele verschillen en ideologieën die hun voordelen, of het nu voor de gezondheid, het milieu of hun smaakkwaliteiten is, totaal verwaarlozen.